Av ve avcılık…
Hocam selamlar saygılar.. Çok sevdiğim bir işle ilgili sorularım olacaktı.. Onca yıldır bırakmak isteyip de bir türlü vaz geçemediğim bir iş var; avcılık. Biliyorum dinimizde mubah ama bizimkisi pek de ihtiyaçtan sayılmaz hani, biraz “hobi” türü bir şey. Bu konuda açıklamalarınızla bizi aydınlatırsanız seviniriz. Teşekkür ederim Allah razi olsun
Eti yenilsin veya yenilmesin, yaratılışı icabı vahşî olan ve insandan kaçan hayvana “av” denir; böyle bir hayvanı kaçmaz/kaçamaz duruma getirip yakalamaya da "avlama" ya da “avcılık” adı verilir.
Yüce dinimiz İslâm'da, gerek kara ve gerekse deniz hayvanlarını avlamak mubahtır. Kur'an-ı Kerîm'de şöyle buyurulur:
"(Rasûlüm!) Kendileri için nelerin helal kılındığını sana soruyorlar. De ki: Bütün iyi ve temiz şeyler size helal kılınmıştır. Allah'ın size öğrettiğinden öğretip avcı hale getirdiğiniz hayvanların sizin için yakaladıklarından da yeyin ve üzerine Allah'ın adını anın (Besmele çekin). Allah'tan korkun. Allah'ın hesabı pek çabuktur." [Mâide suresi, 5/4]
"Hem size hem de yolculara fayda olmak üzere (yararlanmanız için) deniz avı yapmak ve onu yemek size helal kılındı." [Mâide suresi, 5/96]
Fakat sadece eğlence maksadıyla avlanmak mekruhtur. Hac ve ihramdayken avlanmak ise haramdır.
Demek ki avlanmanın ana sebebi ihtiyaç olması lazım. O bakımdan sırf hobi olarak yani zevk ve eğlence amaçlı avcılık yapmak mubahlıktan çıkıyor, mekruh hükmünü alıyor. Öncelikle bunu tesbit etmiş olalım. Sonra da av ve avcılıkla ilgili detayları ele almaya çalışalım.
***
Av hayvanlarının bir kısmının eti yenir, bir kısmınınki ise yenmez. Kısacası bunlar;
a.) Ya Etinden istifade etmek için,
b) Ya derisi, yünü ve dişleri gibi organlarından faydalanmak için,
c) Ya da şerlerinden-zararlarından korunmak için avlanırlar.
***
Avlanan hayvanın etinin helâl olması için birtakım şartlar vardır.
Bu şartların bir kısmı avcı, bir kısmı av hayvanı ve bir kısmı da av aletiyle ilgilidir.
(1) Avcıda bulunması gereken şartlar:
a- Avcı; Müslüman, mümeyyiz, âkıl veya Hristiyan ve Yahudî gibi Ehl-i Kitap’tan olmalıdır. Bunların dışındakilerin kestikleri hayvan yenmediği gibi avları da yenmez.
b- Avcı avına silâh atarken ya da onu yakalayacak hayvanı gönderirken Besmele çekmelidir. Kasden Besmele'yi çekmez terkederse, o avın eti yenilmez. Eğer köpek veya avı yakalamak için gönderilecek bir başka hayvan kendiliğinden gider de avı ölü olarak getirirse, o et yenmez. [Molla Husrev, Dürer, 1, 273]
c- Avcı, silâhı ile vurduğu veya eğitilmiş hayvana yakalattığı avı elde etmek için, başka bir şeyle meşgul olmayıp hemen harekete geçmelidir. Bazen atılan mermi ava isabet edip onu öldürmeyebilir. Bu sebeple avcının avını araması ve canlı olarak bulduğunda kesmesi gerekir. Aramayıp başka bir işle meşgul olur da, daha sonra hayvanı ölü olarak bulursa, eti yenilmez. Fakat oturup beklemeksizin ya da başka bir işle meşgul olmaksızın yaraladığı avını arayıp da ölü olarak bulursa, eti yenir. [Abdülganî el-Meydânî, el-Lübâb Şerhu'l-Kitap, III, 220]
d- Ava silâh atma veya avı yakalayacak hayvanı gönderme işi bizzat ehil olan avcı tarafından yapılmalı, ava ehil olmayan biri buna karışmamalıdır. Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.); taşla, sapanla, sopayla avlanmayı yasak etmişlerdir.
Abdullah ibn Muğaffel (r.a.) anlatıyor: Rasûlullah (s.a.v.) parmakla (sapanla taş) çakıl atmayı (ve sopayla avlanmayı) yasakladı ve, “O, avı öldürmez; düşmanı paralamaz; ancak göz patlatır, diş kırar” buyurdu. [Buhari, Sahih, Edeb, 122Tefsir, Fetp, 5, Zebâih, 5; Müslim, Sahih, Sayd, 54, Hadis no: 1954; Ebû Dâvud, Sünen, Edeb, 178, Hadis no: 5270; Nesâî, Sünen, Kasâme, 37 (8, 47)]
Bu atışların hiç birisi av üzerinde yara açacak, kan akıtacak mahiyette değildir. Büyük hayvanlara sadece eziyet verir. Küçükleri öldürse de kan akıtmayacağı için, o av yenmez. Şu halde göz çıkarma, diş kırma nev’inden meydana getireceği sakatlamalar, av hayvanına işkenceden başka bir zarar vermez. Bu sebeple Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) bunlarla avlanmayı men etmiştir.
Avcı avını vurur ve fakat onu kaybederek bir müddet sonra bulur… Bununla ilgili olarak Adıy b. Hâtem’den (r.a.) aşağıdaki hadisler rivayet edilmiştir:
"Okunu attığın zaman, suya düşmemiş olmak kaydıyla avı ölü bulursan ye... Aksi halde, suyun veya okun onu öldürdüğünü kestiremezsin."
Eğer onda bir yırtıcı hayvan izi bulamaz ve ‘senin okunun onu öldürdüğü’ne hükmedersen ye... "
"Okunu attıktan üç gün sonra avı kokmadan bulursan ye... "
Avcılıkta dikkat edilmesi gerekli hususların başında elbette merhamet ve ihtiyaç gelmektedir. İhtiyacı için avlanan bir Müslüman merhameti elden bırakmamalı, hayvanların üreme ve yavrulama zamanlarında avlanmamalıdır. Av hayvanlarının nesillerini kurutacak, tabiatın dengesini bozacak bir avcılık, mü’mini vebâle sokar. Kısacası “av yasakları”na uymalıdır.
(2) Av hayvanında aranan şartlar:
a- Avlanan hayvan, eti yenen cinsten olmalı...
b- Yaratılışı icabı vahşî olmalı, evcil olmamalıdır.
c- Haşerat cinsinden olmamalı...
d- Deniz hayvanlarından ise balık cinsinden (tatlı veya acı su balığı) olmalıdır. Dinamitle avlanmamalıdır. Suda dinamitle balık avlamak caiz değildir. İsraf ve telefe sebep olduğundan hadisatın zuhuruna medâr (felaketlerin, kaza ve belaların meydana gelmesine sebep) olur.[Molla Husrev, a.g.e., 1, 273; Süleyman Hilmi Tunahan (k.a.), Sunguroğlu Ziya, Notlarım, 87]
e- Hayvan av tesiri ile ölmüş olmalıdır. Avcı yaralanan avına ölmeden önce yetişirse kesmesi lâzımdır. Aksi takdirde eti yenilmez.
(3) Av aletleri…
Av hayvanı; ya eğitilmiş köpek, atmaca, doğan, şahin gibi hayvanlarla; veya ağ, tuzak kurmak gibi vasıtalarla; ya da yaralayıcı silâhla avlanır.
Avlamada kullanılan hayvanlarda aşağıdaki şartların bulunması gerekir:
a- Ava salıverildiği zaman gitmelidir.
b- Av için yetiştirilmiş olmalıdır.
Köpeğin eğitilmiş olması; üç defa yakaladığı hayvanı yememesi, doğan ve şahin gibi hayvanların da çağırıldığında geri dönmeleri ile bilinir.
c- Yakaladığı hayvanın etinden yememelidir.
d- Avı boğarak öldürmemelidir. Yaraladıktan sonra başka bir tesirle ölürse eti yenmez.
e- Avlama işinde ona eğitilmemiş tilki vb. başka bir hayvan yardım etmemelidir.
Av, günümüzde genellikle silâhla yapılmaktadır. Yukarıda belirttiğimiz gibi avcı ava silâh atarken Besmele çekmeli… Hayvanı vurunca hemen koşup yanına varmalı ve ölmemiş ise kesmelidir. Yetişmeden silâhın tesiri ile ölmüşse bir şey gerekmez, eti yenir. [Abdülganî el-Meydânî, a.g.e. III, 217 vd.]
av, avcılık, ihtiyaç, merhamet, eğitilmiş köpek, atmaca, doğan, şahin gibi hayvanlarla, veya ağ, tuzak kurmak gibi vasıtalarla, ya da yaralayıcı silâhla avlanır, tilki,