Süt kardeşlerin bilmeden evliliği...
Selamun aleykum hocam,
Dün bir mecliste bir arkadaşın şu sorusu tüyleri ürpertti, soru şöyle: Bir karı-koca yaklaşık 26 seneden beri evliler, çocukları hatta bir de torunları var, ama nice zaman sonra süt kardeş oldukları söylenmiş kendilerine, hatta bu husus en yakın akrabalarıyla şehadetli bir şekilde isbat edilmiş, belki cehaletle belki de cidden mahzurunu bilmedikleri için olsa gerek, nice sonra felaketi öğreniyorlar ve durumun ciddiyetini anlıyorlar, durumları ne olacak? diye soru geldi, iş işten geçmiş olsa da bu duruma nasıl cevap vermek lazım? Teşekkür ederim. Yusuf Yöndem – Brüksel / BELÇİKA
Ve aleyküm Selam…
Sevgili kardeşim Yusuf bey;
Bildiğiniz üzere muteberlik bakımından evlenme akdi, rükün ve şartlarının bulunup bulunmamasına göre sahih, fasit, bâtıl, mevkuf ve gayr-i lazım gibi kısımlara ayrılır.
Ehl-i Sünnet mezheplerinden Hanefî mezhebi dışındaki diğer üç mezhebe göre fâsit ve bâtıl evlilik arasında bir fark yoktur. O ayrı bir bahis… Biz şimdi gelelim Hanefî mezhebine göre bunların açıklamasına…
Fâsit ve bâtıl evlilik nedir, tarifleri nasıldır?
İn'ikad yani akdedilme, meydana gelme şartları tam olmakla birlikte sıhhat şartlarında eksiklik bulunan evliliğe, "fasit evlilik" denir. Evlenme ehliyeti, icap ve kabul gibi ana unsurlardan birisi olmaksızın yapılan evlilik ise "bâtıl evlilik" adını alır.
Evlenmeleri ebedi olarak yasak bulunan kan, sıhrî veya süt hısımlarından / akrabalarından / yakınlarından birisi ile bilerek veya bilmeyerek akdedilecek nikah, İmam-ı Azam Ebu Hanife'ye (rh.) göre fâsit; İmam Ebu Yusuf ve İmam Muhammed'e (rahımehumallah) göre ise bâtıldır.
Ancak böyle bir evlilik ‘yanlışlıkla yapılmışsa’ taraflara şüpheden dolayı ‘had cezası’ uygulanmaz.
Küçük yaşta ayrılıp birbirinden habersiz yaşayan iki öz veya süt kardeşin bir gün karşılaşıp, akraba olduklarını bilmeksizin nikâhlanması veya sizin anlattığınız hikâyedeki evlilik gibi... Böyle bir durumda hısımlık ortaya çıkınca ‘derhal ayrılmaları’ gerekir.
***
Peki fasit evliliğin sonuçları nelerdir? Şimdi de maddeler halinde onları görelim…
1) Fasit evlilikte, eşlerin evliliği sürdürmeleri caiz değildir. Derhal ayrılmaları gerekir. Aksi halde hâkim (tabii İslâm hukuku ile idare edilen bir ülkede) tarafından zorla ayrılırlar. Hâkim ayırdıktan sonra cinsî yakınlık olursa zina cezası uygulanır.
Diğer yandan kimi fasit evlilik çeşitlerinde yeniden geçerli nikah akdetmek suretiyle eksikliği gidermek mümkündür. Mesela; şahitsiz nikah akdinde, yeniden şahitlerin önünde nikah akdedilebilir. Yine geçici nikah, yeniden süresiz olarak kıyılabilir. Ancak;
Kan, sıhrî (evlenme sonucu meydana gelen akrabalık) veya süt hısımlığı gibi mutlak evlenme engeli olan durumlarda eksikliği tamamlama imkânı bulunmaz. [el-Kasanî, Bedâyiu's-Sanâyi', Beyrut 1394/1974, II, 335; el-Fetâvâ’l-Hindiyye, I, 330, 331]
2) Fasit evlilik, cinsî birleşmeden önce hiçbir sonuç doğurmaz. Burada gerçek bir evlilik söz konusu olmadığı için "halvet-i sahîha" cinsî birleşme hükmünde değildir. Eşlerin kimsenin göremeyeceği ve ansızın gelemeyeceği bir yerde başbaşa kalmalarına malumunuz, "halvet-i sahîha" denir.
3) Cinsî yakınlık olmuşsa şu sonuçlar doğar: Kadın emsal mehirle, miktarı belirlenmiş olan mehirden az olanına hak kazanır. Mehir miktarı önceden belirlenmemişse emsal mehir alır. [el-Kasani, a.g.e., II, 335; el-Fetâvâ'l-Hindiyye, I, 330]
Doğacak (ya da sizin meselenizde olduğu gibi doğmuş çocukların) çocuğun, baba bakımından nesebi sabit olur. Ancak bunun için çocuk, evlilikten en az altı ay sonra ve en geç bir yılın içinde doğmuş bulunmalıdır.
Sıhrî hısımlık doğar, iddet ve iddet süresince nafaka gerekir; iddet dışında nafaka ile miras sahih nikaha ait olup, fasit nikah bunlara hak kazandırmaz. [Bilmen, Hukuk-ı İslamiyye Kamusu, II, 22 vd.]
Bu ayrılık boşama sayılmaz ve bu sebeple boşama sayısında bir eksilme olmaz.
Malikilere göre evlenme engeli bulunan yakın hısımı ile bilmeyerek evlenme durumunda, şüphe yüzünden had cezası düşer, nesep sabit olur, doğacak çocuğun malı yoksa bakımını baba üstlenir ve aralarında babalık-çocukluk yönüyle miras da cereyan eder. [Bilmen, a.g.e., II, 24]
Süt kardeşlerin bilmeden evliliği, fâsit evlilik, ‘yanlışlıkla yapılmışsa’ taraflara şüpheden dolayı ‘had cezası’ uygulanmaz, hısımlık ortaya çıkınca ‘derhal ayrılmaları’ gerekir,