Mekruh vakitler...
Van’dan bir okuyucumuz soruyor: Kerahet vakitleri hangi vakitlerdir? Akşam namazına 45 dakika varken ikindi namazının sünneti kılınır mı?
Ukbe ibn Âmir el-Cuhenî (r.a.) anlatıyor: “Üç saat vardır ki, Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.) bizlere o saatlerde namaz kılmayı ve ölülerimizi kabre koymayı nehyetti/yasakladı:
1- Güneş doğmaya başladığından (bir mızrak boyu) yükselinceye kadar geçen zaman. (45-50 dakikalık bir zaman dilimi)
2- Güneş tam ortada iken (öğle önü) ayakta duranın ne doğusunda, ne batısında hiçbir gölgenin kalmadığı vakitten itibaren güneş biraz meyledinceye kadar geçen zaman.
3- Güneş batmaya meylettiği vakitten itibaren tamamen batıncaya kadar geçen zaman. [Müslim, Sahih, Salâtu’l-Misâfirîn, 293]
Kerahet vakitlerinde nafile namaz kılınmaz ve ölü kabre konulmaz. Fakat Kur’an okunabilir, duâ edilebilir, tesbihât yapılabilir. Şafiîlere göre kaza namazı kılınabilir.
Sabah ve ikindi namazlarını bilerek geciktirmek mekruhtur. Bununla beraber, her ne sebeple olursa olsun geciktirilmişse namaz tamamlanır. Ebû Hüreyre (r.a.) ve İbn Abbas (r.anhuma), Peygamber Efendimizin (s.a.v.) şöyle buyurduğunu bildirmişlerdir:
“Her kim sabah namazında bir rek’âti güneş doğmadan evvel yetiştirirse, sabah namazına yetişmiştir. Her kim de ikindi namazında bir rek’ati güneş batmadan evvel yetiştirirse, ikindi namazına yetişmiştir.[Müslim, Sahih, 608]
Hazret-i Âişe validemizin (r.anha) rivâyeti de şöyledir: Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.), “Her kim ikindi namazının bir secdesini güneş batmadan evvel yetiştirirse, yahut sabah namazının bir secdesini güneş doğmadan evvel yetiştirirse bu iki namazı kılmış olur[Müslim, 608] buyurmuştur.
Sabah namazını kılarken güneş doğmuş olsa, yeni bir vakit girmediğinden, Hanefîler, yukarıya aldığımız birinci hadisteki nehiyden hareketle namazın bozulacağına hükmetmişler; fakat ikindi namazını kılarken güneşin batması halinde namazın bozulmadığını bildirmişlerdir. Çünkü ikindi vaktinde güneş battıktan hemen sonra yeni bir namaz vakti girmektedir.
Netice: İkindi namazı eğer eda edilmemişse, güneş batarken de olsa farzı kılınabilir, kerahetle birlikte caizdir, mutlaka kılınmalıdır.
***
Meseleyi böylece ifade ettikten sonra, dilerseniz biraz daha detaylı bir şekilde toparlayalım…
İçinde namaz kılınması mekruh olan vakitlere ilmihal ve fıkıh kitablarında “kerâhet vakitleri” veya “mekruh vakitler” denir.
İki türlü kerahet vakti vardır:
a) Farz olsun, nafile olsun her türlü namazın kılınması mekruh olan vakitler.
b) Sadece nafile kılmak mekruh olup diğer namazların câiz olduğu vakitler.
Bunların tamamı beş vakittir.
Birincisi: Güneşin doğmasından bir mızrak boyu ki (beş derece), yükselişine kadar olan zamandır. Memleketimize göre güneşin doğuşundan sonra 40 ile 50 dakika arasında bir zamandır.
İkincisi: Güneşin yükselip de tam tepeye geldiği zeval anının bulunduğu vakittir. Buda öğle namazından önceki 30-40 dakikalık bir zamandır.
Üçüncüsü: Güneşin sararmasından ve gözleri kamaştırmaz bir hale gelmesinden itibaren batışı zamanına kadar olan vakittir. Bu da güneşin batmasından yani akşam namazından 45 dk. öncedir.
Dördüncüsü: Fecr-i Sâdık’ın doğmasından (imsak vaktinin girmesinden) güneşin doğacağı zamana kadar olan vakittir.
Beşincisi: İkindi namazı kılındıktan sonra güneşin batmasına kadar olan vakittir.
İlk üç kerahet vaktinde ne kazaya kalmış farz namazlar, ne vitir gibi vacip olan namazlar, ne de önceden hazırlanmış bir cenaze namazı kılınabilir; ne de evvelce okunmuş bir secde ayeti için tilavet secdesi yapılabilir. Bunlar yapılsa iadeleri gerekir.
Bu üç vakitte nafile namaz da kılınmaz. Ancak kılınacak olsa kerahetle caiz olur ve iadesi gerekmez. Çünkü bu kerahet nafile namazların sıhhatli olmasına engel değildir. Bununla beraber bu vakitlerden birine rastlayan bir nafile namazı kerahet vaktinden sonra onu kaza etmek daha fizaletlidir. (Mesela kerahet vaktinde ikindinin sünnetini kılmak gibi…)
Bu üç vakit ateşe tapanların ibadet zamanıdır. Onlara benzemekten kaçınmak, hak dine saygının gereğidir.
Diğer iki kerahet vaktinde ise, nafile namaz kılmak mekruhtur. Farz ve vacip namaz mekruh olmaz. Cenaze namazı ve tilavet secdesi de mekruh değildir. Bu iki vakitten birinde başlanmış olan bir nafile namazı, kerahetten kurtulması için bozulmuş olursa, sonradan onu kaza etmek gerekir.
Güneşin batışı halinde yalnız o günün ikindi namazı kılınabilir. Fakat diğer bir günün kazaya kalmış olan ikindi namazı kılınmaz. Çünkü kâmil bir vakitte vacip olan bir ibadet, nâkıs olan (keraheti bulunan) bir vakitte kaza edilemez. Kerahet vakti ise ibadetlerin noksanlığına sebebdir.
Güneşin doğuşuna rastlayan herhangi bir namaz bozulmuş olur. Bir kimse daha ikindi namazını kılmakta iken güneş batsa namazı bozulmaz. Fakat, sabah namazını kılmakta iken güneş doğsa, namazı bozulur. Çünkü birinci halde, yeni bir namaz vakti girmiş olur. İkinci halde ise, namaz vakti çıkmış; lakin yeni bir namaz vakti girmemiş olur.
Tam zeval anına rastlayan bir namaz farz veya vacip ise bozulur. Eğer nafile ise mekruh olmuş olur. Zeval vakti son bulup da güneş batıya doğru yönelmeye başlayınca artık ittifakla kerahet vakti çıkmış olur. Yalnız İmam Ebu Yusuf’a (rh.) göre Cuma günü zeval vaktinde nafile namaz kılınması caizdir ve keraheti yoktur.
Kerahet vaktinde okunan bir secde ayetinden dolayı secde yapılabilir. Ancak kerahet vaktinden sonraya bırakmak daha faziletlidir. Yine kerahet vakitlerinden birinde hazırlanmış olan bir cenazenin namazı o vakitte kılınabilir. Öyle ki faziletli olan bu namazı geciktirmeyip hemen kılmaktır. Çünkü cenazelerde acele etmek menduptur.
Güneşin batışından sonra daha akşam namazının farzını kılmadan nafile namaz kılmak mekruhtur. Çünkü akşam namazı geciktirilmiş olur. Oysa ki, akşam namazında acele etmekte fazilet vardır.
Cuma günü imam hutbeye çıktıktan sonra veya ikamet getirildikten sonra namaza başlamak mekruhtur.
İki bayram namazından önce ve bayram hutbeleri arasdında ve bu hutbelerden sonra bayram namazı kılınan yerde nafile namaz kılmak mekruh olduğu gibi, güneş tutulması, yağmur duası ve hac hutbeleri arasında da mekruhtur. Bu hutbeleri dinlemek lazımdır.
Mekruh olmayan bir vakitte başlanmış olan nafile bir namaz bozulmuş olsa, (bunu kaza etmek vacip olduğundan) ikindi namazından sonra güneşin batışına kadar ve fecrin doğuşundan sonra güneşin bir mızrak boyu yükselmesine kadar kaza edilmez, mekruhtur. Bununla beraber kaza edilse sahih olur. Diğer kerahet vakitleri de böyledir. Ancak başta sıralanan ilk üç kerahet vakti böyle değildir. Onların birinde kaza edilmesi sahih olmaz. Yeniden kaza edilmesi gerekir. [Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslam İlmihali, Namaz Kitabı, Md. 404-413]
Mekruh vakitler, güneşin doğuşundan sonra 40 ile 50 dakika arası, Güneşin yükselip de tam tepeye geldiği zeval anı, Güneşin sararmasından ve gözleri kamaştırmaz bir hale gelmesinden itibaren batışı zamanına kadar ola,