Etrafı çevrilmemiş bahçeden meyve almak...
etrafı çevrilmemiş meyve ağacından izinsiz meyve almak caiz mi
Bir Müslümanın; etrafı çevrilmiş bahçelerden, ölüm, açlık gibi bir zaruret olmadan yemesi caiz değildir.
Etrafı çevrilmemiş olan bahçelerin sahibi varsa, yine zaruret olmadıkça, izinsiz yenemez. Eğer sahibi yoksa ve umuma açık bir yerse yemek caizdir.
Bu hususta, örfün-âdetin belirleyici özelliği vardır… Yani halkın yaşadığı örf/gelenek-görenek, oradan yemeyi mahzurlu görmüyorsa, böyle bir davranış normal karşılanıyorsa yenebilir.
Ayrıca, yine örfe-âdete bağlı olarak, sahibinin râzı olacağı kesin olarak biliniyorsa, o bahçeden de yemek caizdir.
Ancak bu hususta da ölçüyü kaçırmamak gerekir. Ölçü de, doymak değil tadına bakmak veya açlık zaruretini gidermektir.
***
Meseleyi biraz daha etraflıca ele alacak olursak, şu açıklamaları yapabiliriz:
Bir bahçe duvarla çevrilmiş; meyve de, ceviz, kestane, badem ve benzerleri gibi, duracak, bekleyecek cinsten ise; bu durumda, onu alıp yeme ruhsatı yoktur, yenemez. Lakin sahibinin, kendisine helâl edeceği iyice bilirse, o zaman yiyebilir. Bu hüküm meyvesi yere dökülen ağaçlar için geçerlidir.
Meyveleri toplanmış ağaçlara gelince… Âlimlerin bu hususta bazı görüşleri vardır: Kimileri, "Yasaklığı belli edilmemişse, geride kalan meyveyi yemekte bir beis yoktur" demiştir. Mesela bizim yörede (EGE/Manisa) böyledir. Ancak, takvaya daha yakın olan ve tercih edilen görüş, sahibinin razı olacağını iyice bilmeden herhangi bir meyveden yememektir. [Bkz. Fetâvây-ı Hindiye]
***
Meyveli ağaçları bulunan bir bahçenin yanından geçen kişi, zaruret halinde ve kıymetini ödemek şartıyla, oranın yaş meyvesinden, etrafı duvarla çevrilmiş dahi olsa, yiyebilir.
Şayet yemesini gerektirecek bir zaruret yoksa, fakihlerin cumhuruna/çoğunluğuna göre, yoldan geçen kimsenin sahibinin izni olmaksızın oradan bir şey alması caiz değildir. (Reddü’l- Muhtar, 5/238, el-Mühezzeb, 2/251, el-Mizan, 2/59)
Keza, oradan beraberinde bir şeyler alıp taşıması/götürmesi de caiz değildir. Çünkü Sevgili Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“Müslüman’ın malı gönül rızası ile olmadıkça helal değildir.”
Bir başka hadis-i şeriflerinde de, “Gerçek şu ki; şu gününüzün hürmete değer olması gibi, kanlarınız, mallarınız ve namuslarınız birbirinize haramdır.” [Müslim, Hadis no: 1218/147; Ebu Davud, Hadis no: 1905; Nesâî, Hadis no: 2711; İbn Mace, Hadis no: 3074; İbni Hibban, 3944; Ahmed, Hadis no: 14447; Malik, Hadis no: 1017]
Görüldüğü gibi bu görüş, zühde, vera ve takvaya daha uygun ve dinen daha ihtiyatlıdır.
Hanbelîlere göre, açlık ve ihtiyaç halinde iken bir meyve ağacının yanından geçen kimsenin beraberinde bir şey götürmemek üzere ondan yemesi caizdir. Nitekim İmam Ahmed b. Hanbel (rh.) şöyle demiştir:
“Eğer bahçenin etrafı duvar ile çevrili değilse ve kişi de aç ise ondan yiyebilir; aç değilse, yiyemez. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v.) ashabından birden fazla kişi bunu yapmıştır. [Vehbe Zuhayli, el-Fıkhu'l-İslâmi ve Edilletüh, Dimaşk 1405/1985 (Terc), 4, 339]
adet, Yemek, zaruret, Etrafı çevrilmemiş bahçeden meyve almak, izin, örf, mahzurlu,