Talâk çeşitleri ve Ric'î talâkın süresi
Hocam, bir arkadaşımızın bir sorusu var: Talak kaç kısımdır? Ayrıca Ric’î talâk’ın müddeti ne kadardır, o süre dolduktan sonra kadın bir başkasıyla evlenebilir mi, yoksa adamın tekrar boşaması mı gerekir? Tşk. ederim. [Vicahen, Yaşar Şahin, Esenler, Yüksek Tahsil Erkek Öğrenici Yurdu Derneği Bşk.]
Talâk ve Çeşitleri
İslâm hukuk sisteminde talâk yani boşama, dönülebilir olup olmamasına göre "Ric`î" ve "Bâin" talâk adlarını alır ve her biri farklı hukukî değerlendirmelere tâbidir.
1. Ric`î Talâk
Fıkıh dilinde "ric`î talâk", geriye dönülebilir boşama anlamındadır. Yani tekrar bir nikâh akdi yapılmadan, erkeğin, hanımiyle normal aile hayatına dönmesine imkân veren boşama şeklidir.
Ric'î talâkın başlıca üç şartı vardır:
a) Boşadığı karısıyla daha önceden fiilen evlenmiş, karı-koca hayatı yaşamış bulunmak…
b) Hanefilere göre sarih boşama sözleriyle boşamış olmak ve şiddet, mübalağa ifade eden bir kelime söylememiş olmak…
c) Üçüncü boşama hakkını kullanmamış olmaktır.
Ric'î boşamadan sonra erkek hanımına, iddet müddeti içinde (yani Hanefilere göre üç hayız dönemi, Şâfiilere göre ise üç temizlik süresi bitmeden),
- "Sana dönüyorum",
- "Evliliğimizi devam ettirmek istiyorum" gibi sözlerle…
Ya da söze gerek kalmadın eşini öpmesi, şehvetle yaklaşması ya da cinsî temasta bulunması gibi davranışlarla evlilik hayatına fiilen geri dönebilir, yeni bir nikâh gerekmez. Yani kavlî veya fiilî olarak dönüş yapmak/yapabilmek mümkündür
Bu dönüşün şahitlerle tesbit edilmesi, İmam Şâfiî, Ahmed b. Hanbel ve İbn Hazm'a (rahımehumullah) göre şarttır. Hanefî ve Mâlikî mezhepleri ise bunu şart olarak görmez, müstehap kabul ederler. Yani şahitlerin olması ric’at/dönüş için şart, sünnettir, güzel görülmüştür.
***
Kur'an-ı Kerim'de bu meseleyle ilgili hüküm şöyle açıklanmıştır:
"Boşanmış kadınlar kendi kendilerine üç adet beklerler ve Allah'ın rahimlerinde yarattığını gizlemeleri kendilerine helal olmaz. Allah'a ve ahiret gününe imanları varsa gizlemezler. Kocaları da barışmak istedikleri takdirde o süre içerisinde onları geri almaya daha çok hak sahibidirler. Erkeklerin kadınlar üzerindeki hakları gibi, kadınların da erkekler üzerinde hakları vardır. Yalnız, erkekler için onların (kadınların) üzerinde bir derece vardır. Allah'ın izzeti var (çok güçlüdür), hüküm ve hikmet sahibidir."[Bakara suresi, 228]
***
Ric'î talâk'ın hükümleri
Ric'î talakta nikâh, iddet müddetinin (bekleme süresinin) sonuna kadar devam eder. Dolayısıyla kadın, iddet süresinin sonuna kadar, kocasına haram değildir. Ancak şehvetle kucaklama, öpme ve cinsî temas halinde, -yukarıda da belirttiğimiz üzere- fiilen rücû etmiş, hanımına dönmüş sayılır, söze gerek kalmaz, yeni bir nikâha da zaten ihtiyaç yoktur.
Tabiî olarak koca, talak haklarından (üç boşama bağından) birisini kaybeder.
İddet süresi içerisinde karı veya kocadan birisi ölürse, birbirlerine vâris olurlar.
Eğer koca; iddet müddetinin sonuna kadar karısına rücû etmezse, iddet bittiği andan itibaren birbirlerine yabancı (mahrem-haram) olurlar.
Bu durumda, eğer üç talak hakkını kullanmamışsa, ancak yeniden bir nikâh akdi ve tekrar bir mehir tesbiti ile evlenebilirler.
Fakat iddet süresinin sonunda kadın; hür ve tekliflere muhatap hâle gelmiştir, serbesttir, bir başkasıyla da evlenebilir.
İddet müddetinin/süresinin sonunda, mehrinin tamamını talep etmek de hakkıdır.
***
Rasûlullah Efendimizin (s.a.v.), Hz. Hafsa (r.anha) validemizi boşadığı ve daha sonra rücû ettiği bilinmektedir.
Ehl-i Sünnet âlimleri demişlerdir ki: "Zifafa girdiği karısını boşayan kimse, iddeti bitmeden talakdan rücû edebilir. Ayrıca bir kimse, zifafa girdiği karısını ric'î bir talakla boşasa, ister sağlıklı, ister hasta olsun, kendisi veya karısı iddet müddeti bitmeden önce ölürse, birbirlerine mirasçı olurlar." Ve bu hükmünde icma/ittifak etmişlerdir, aralarında tek bir ihtilaf dahi yoktur.
***
2. Bâin Talâk
Nikâh akdini derhal ortadan kaldıran ve aile hayatını sona erdiren talâka, "Bâin talâk" (ayrılığı gerektiren, mecbur kılan boşama) denir. Şöyle ki:
(a) Nikâh akdinden sonra, zifafa girmeden (cinsî yakınlıkta bulunmadan) koca karısını boşarsa, bu "Bâin talâk" olur. Zira bu gibi durumda iddet sözkonusu değildir.
(b) Karı-koca, İslâmî bir hayat yaşamayacakları hususunda ittifak eder (görüş birliğine varır) ve kadın, bir miktar mal (mülk, para-pul, servet) vermek suretiyle boşanmayı talep eder, kocası da buna razı olursa, gene "Bâin talâk” meydana gelir.
(c) Koca, üçüncü boşama/boşanma hakkını kullanırsa, bu durumda da Bâin talak maydana gelmiş olur ki, bilindiği üzere artık bunun geriye dönüşü de yoktur.
***
Bâin Talâk’ın Hükümleri
Bâin talakta, evlilik hayatı derhal sona erer.
Ancak kadın, iddet müddeti (bekleme süresi) içerisinde kocasının evinde kalır ve nafakası (bu zaman zarfında) geçerlidir, kocası ihtiyaçlarını karşılamakla yükümlüdür.
Ayrıca koca, mehrin tamamını derhal kadına vermek mecburiyetindedir.
Bu esnada şayet ikisinden biri ölürse, biribirlerine vâris de olamazlar.
Sadece cinsî temastan önce boşanan kadın için nafaka yoktur.
Talâk, Boşama, Ric`î Talâk, Bâin Talâk, iddet müddeti, Talâk çeşitleri ve Ric'î talâkın süresi,