Secde ayeti ve tilavet secdesi
Aynı secde ayetini bir odada ayrı ayrı kişiler ya da tek kişi 20 kere okusa, 20 secde mi yapılır, yoksa bır secde yeterli midir?
Bildiğiniz gibi Kur'ân-ı Kerim’de 14 yerde geçen secde âyetlerinin okunması veya işitilmesi halinde yapılan secdeye “tilavet secdesi” denir.
Söz konusu âyetler okunduğunda secde etmek gerekir. Bu âyetler mahiyet itibariyle şu üç muhtevadan birini taşır:
1- Ya secdeyi emretmektedir, bu emri yerine getirmek için secde edilir.
2- Veya secdeyi teşvik ve secde edene övgü vardır; bu âyetlerde de secde edilir ki, fazîlete erilsin.
3- Yahut medhedici bir sîga ile secdeden bahsedilir… Kâfirlerin ise secde etmediği anlatılır. Onlara muhalefet etmek için, bu âyetler okunduğunda da secdeye varılır.
Âlimlere göre Kur'ân'da secde âyetlerinin sayısı ihtilaflıdır.
İbn Hacer (rh.) "On tanesinde ulemâ icma/ittifak etmiştir" der.
İmâm Mâlik'e (rh.) nisbet edilen bir açıklamaya göre secde âyetleri onbeş adeddir.
Hanefîler ise –yukarda da belittiğimiz üzere– tilavet secdesi icap eden ayetlerin adedinin ondört olduğunu kabul ederler.
***
Tilavet secdesi Hanefîlere göre vâcip, diğer üç mezhebe göre sünnettir.
***
Gerçekten veya hükmen bir sayılan mecliste/odada/salonda, aynı secde âyeti birden fazla okunursa bir secde yapmak yeterlidir.
Fakat değişik secde ayetleri okunur veya meclis hakikaten veya hükmen değişirse, her okunan ayet için başka bir secde gerekir.
Tilavet secdesi hususunda gemi, bir oda gibidir. Yürümekte olan araba veya bir hayvan üzerinde bulunuluyorsa, meclis daima değişmiş sayılır. Bunun için araba veya hayvan üzerinde, namaz halinde olmaksızın, tekrarlanacak bir secde ayetinden dolayı tekrar sayısınca tilavet secdesi vacip olur.
Toplu halde tilavet secdesi yapmak için, okuyanın öne geçirilmesi, dinleyenlerin de onun arkasında saf tutmaları ve ondan önce secdeye varmayıp secdeden de kalkmamaları müstahaptır. Ancak buna aykırı olarak herkesin bulundukları yerlerde secdeye varmaları ve secdeden daha önce kalkmaları da mekruh olmaz. Çünkü bunların hepsi tek başına secde etmekle sorumludur.
***
Yapılışı
Namaz dışında secde âyetini okuyan veya secde âyetini işiten kişinin, tilâvet secdesine niyet ederek “Allâhu ekber” deyip ayaktan yere inmesi, secdede üç defa "Sübhâne Rabbiye'l-a'lâ" dedikten sonra yine tekbir alarak secdeden kalkması ve "Semi'nâ ve eta'nâ ğufrâneke rabbenâ ve ileyke'l-masîr" [Bakara suresi, 2/286] demesi müstehaptır. Bilenler secdede ayrıca şu istiâzeyi de okurlarsa güzel olur: “Eûzü bi-rızâke min sehatike ve eûzü bi-muâfâtike min ukûbetike ve eûzü bike minke”.
***
Namazda secde âyeti okunması halinde, kıraat eden kişi en çok üç âyet daha okuyup rükû'a eğilecekse, tilâvet secdesine niyet ederek rükûa gider. Yapmış olduğu bu rükû aynı zamanda tilâvet secdesi yerine de geçer. Şayet rükûa eğilmeyip de kıraata devam edecekse, tilâvet secdesine niyet edip direkt olarak secdeye gider ve secdeyi tamamladıktan sonra doğrudan ayağa kalkar ve kaldığı yerden kıraata devam eder. Namaz içerisinde tilavet secdesi etmeye niyet etmek de, her niyette olduğu gibi kalben yani aklından tilâvet secdesi yapacağını geçirmekle yapılır; dil ile söylenmez.
Namazda okunan secde âyetini namazda olmayan bir kimse işitirse tilâvet secdesi yapar. Namazda olan kimse, namaz dışından bir kimsenin okuduğu secde âyetini işitirse, namazını tamamladıktan sonra secde yapar.
***
Kur'ân-ı Kerim’deki secde âyetleri;
• Â'râf sûresinin 206,
• Ra'd sûresinin 15,
• Nahl sûresinin 49,
• İsrâ sûresinin 107,
• Meryem sûresinin 58,
• Hac sûresinin 18,
• Furkân sûresinin 60,
• Neml sûresinin 25,
• Secde sûresinin 15,
• Sâd sûresinin 24,
• Fussılet sûresinin 37,
• Necm sûresinin 62,
• İnşikak sûresinin 21,
• Alâk sûresinin 19. âyetleridir.
Bu âyetlerden sadece Sâd sûresinin 24’üncü âyetinde "rükû", diğerlerinde "secde" kelimesi geçmektedir. Hac sûresinin 77’nci âyetinde de "rükû edin ve secde edin" buyrularak her ikisi birden zikredilmiştir. Hanefîler, bu âyeti secde âyeti saymamışlardır. İmam Şâfiî ve İmam Ahmed (rahımehumullah) ise bu âyeti secde âyeti saymış, buna mukabil Sâd sûresinin 24. âyetini secde âyeti saymamışlardır.
Kur’an-ı Kerim’lerin hemen her hattında Hac sûresinin 77’nci âyeti hariç diğerlerinde secde âyetleri işaretlenmiştir. Okuyan görür ve ona göre secdesini yapar.
***
Ayrıca; A'râf, Ra'd, Nahl, İsrâ, Meryem, Hac ve Sâd sûrelerindeki âyetler okununca secde etmenin "farz"… Furkân, Secde ve Fussılet sûrelerindeki secde âyeti okununca secde etmenin "vacip"… Neml, Necm, İnşikak ve Alak sûrelerindeki secde âyeti okununca secde etmenin "sünnet" olduğu da söylenmiştir.
***
S o n s ö z
Tilâvet Secdesi Ayetlerinin Esrârı
"Secde-i tilâvet ayetleri on dört'tür. Kur'an-ı Kerim'in nûr ve füyûzâtının en mükemmel tecellî yerleri bu on dört secde yeridir. Nasıl ki ay'ın on dördünde Ay, Güneşle karşı karşıya gelip tam bir zıya alırsı, insan-ı kâmil de bu secde yerlerinde nûr-i ilâhînin tecellisine mükemmel bir şekilde mazhar olur; füyûzât-ı ilâhiyeye nâiliyetle mertebe-i kemâle ulaşır." [Süleyman Hilmi Tunahan (k.s.) hazretlerinden, nakleden, Ziya Sunguroğlu, Notlarım, s. 12-13]
Secde ayeti, tilavet secdesi, secdeyi emr, secdeyi teşvik, medhedici bir sîga ile secdeden bahsedilir, Gerçekten veya hükmen bir sayılan mecliste/odada/salonda, aynı secde âyeti birden fazla okunursa, bir secde yapmak yeterlidir.,