Teyemmüm
Şehir hükmünde olan bir yerde teyemmüm için suyun bir millik mesafade aranması gerekiyor , suyu zanınca kuvvetli olan tek bir istikamette mi aramalı yoksa bütün yönlerde de arama yapmalı mı? Samimi olmadığı komşulardan su isteme zorunluluğu var mı ? Şehirde sular kesik ve su fahiş fiyatla satılıyorsa her vakit için bir millik mesafede yine de suyu aramalı mıyız ve zenginde olsa fahiş fiyatla satılıyorsa yinede almalı mıyız ?
Teyemmümü mubah kılan bazı sebepleri sormuşsunuz.
Bildiğiniz gibi teyemmüm, abdest ve gusül yerine geçen bir bedel ve istisnaî bir hükümdür. Ancak belli bir mazeretin bulunması halinde yapılabilir. Bu mazeretler de iki grupta toplanabilir:
1. Abdest veya gusle yetecek miktarda suyun bulunmaması.
2. Suyu kullanmaya mâni olan fiilî bir durumun ya da suyu kullanmamak için dinen geçerli bir mazeretin bulunmasıdır.
Bu maddeleri kısaca şöyle açıklayabiliriz:
Abdest ve gusle yetecek suyun hiç bulunmaması; suyun bir milden (1.609 m.) daha uzakta olması, su yolunda bir tehlikenin varlığı, parayla su satın alma imkânının olmayışı veya fiyatının rayiç bedelin çok üstünde olması… suyu kullanmanın sağlık açısından tehlikeli oluşu, suyu elde etme araç ve gerecinin bulunmayışı, havanın veya suyun aşırı derecede soğuk olması gibi durumlar da yukarıdaki iki mazeret halinin sık rastlanılan örnekleri olarak sayılabilir. Bu konuda mükellef kendi karar vermeli, haklı ve geçerli bir mazeretinin bulunduğuna kanaat getirdiğinde dinin bu ruhsatından yararlanmalıdır.
***
Dilerseniz şimdi de sorunuzu maddeler halinde ele alalım.
“…teyemmüm için suyun bir millik mesafade aranması gerekiyor, suyu zanınca kuvvetli olan tek bir istikamette mi aramalı yoksa bütün yönlerde de arama yapmalı mı?”
- Bir mil mesafeden daha yakında su bulunduğunu sanan kimse, “suyun bulunduğunu sandığı yöne doğru” üç-dört yüz adım gider veya birini göndererek suyu aratır, bütün yönlere değil. Ancak yolda düşman tehlikesi gibi bir endişesi-korkusu olursa, bu arama/araştırma yapılmaz.
Suyun varlığından bilgi verecek uygun bir kimse bulunduğu halde ondan sormaksızın teyemmüm etmek caiz değildir. Bu durumda eğer teyemmüm ederek namaz kılar da, sonra bir milden daha yakın bir yerde su bulunduğu kendisine haber verilirse, kıldığı namazı iade eder.
Su bulunacağı kendisine söz verilen kimse, kazaya kalmak korkusu olsa bile, namazını geciktirir. Ancak suyu va'd edenin yanında veya bir mil mesafeden daha yakınında su bulunmuş olmalıdır. [Bkz. Bilmen, Ö.N., Büyük İslam İlmihali, Teyemmüm, md. 211-12-13]
***
“Samimi olmadığı komşulardan su isteme zorunluluğu var mı?”
- Var. Abdest almak veya gusletmek için başkasının yanında bulunan suyu istemek gerekir. Bu “başkası” komşusu da olabilir, olmayabilir de… Ve bunlarla samimi olup olmama gibi bir şart da söz konusu olmaz. Ancak suyun çok kıt olduğu bir yerde istenmeyebilir.
Abdest alacak veya gusledecek bir kimsenin, ihtiyacından çok parası olduğu zaman, değer kıymeti ile veya biraz fazlasıyla satılmakta olan suyu ihtiyacı için satın alması gerekir. Fakat normal fiyatın iki misli ile satın almak gerekmez; çünkü bu fahiş/aşırı bir fiyattır. [Bkz. Bilmen, a.g.e. md. 218-19]
***
“Şehirde sular kesik ve su fahiş fiyatla satılıyorsa her vakit için bir millik mesafede yine de suyu aramalı mıyız ve zengin de olsa fahiş fiyatla satılıyorsa yine de almalı mıyız?”
- Aslında bu madde hayli zorlama bir soru. Cevabı da bir önceki parağraflarda verildi. Ancak şu kadarını hatırlatmakta yarar görüyorum; madem sular her vakit kesik, öyle ise öncelikle yapmanız gereken iş, suların sürekli akmasını temin etmektir. Öyle değil mi? Ben İstanbul’un merkezi Fatih’te 4,5 yıl uğraştım suların akması için İSKİ’yle… Binaenaleyh siz de normal suya kavuşuncaya kadar bir önceki maddelerde belirttiğimiz usûlleri uygularsınız.
Teyemmüm, şehir, mesafe, bir mil, zannınca, bir istikamet, samimi, komşu, sular kesik, fahiş, zorunluluğu,