Süt kardeşliğinde evlilik için mezhep değiştirilebilir mi?
Bir defa süt emen kişi Hanefî mezhebinden Şâfiî mezhebine geçerek evlenmek doğru olur mu?
Doğru olmaz.
Dilerseniz meseleyi özellikle mezhep değiştirmeyi iki kısımda ve biraz detaylıca ele alalım.
1. Kendi mezhebine göre fıkıh ilmini bilen âlimin mezheb değiştirmesi… Eğer fakih olan alimin mezheb değiştirmesi dünyevi bir menfaate dayanıyorsa, haram haddine varacak kadar şiddetli şekilde mekruhtur. Çünkü yalnız dünyalık için şer’i hükümler ile oynamak manasına gelir. Eğer mezhebini değiştirmesi dini bir maslahat için olursa, diğer mezheb onun yanında delillerinin açıklığı ve kuvvetliği bakımından tercih olunuyor ve gerçeklere daha iyi ulaşacağını düşünüyorsa, bu durumda diğer mezhebe geçmesi onun için ya vacip veya en azından câiz olur.
Eğer fakih olan kişinin mezheb değiştirmesi dini ve dünyevi bir maksattan uzak olup hiçbir gayeye dayanmazsa o zaman mezheb değiştirmesi mekruh olup men’ olunur. Çünkü önceki mezhebinin fıkhını elde etmiştir. İkinci mezhebinin fıkhını elde edebilmesi için (uzun) zamana muhtaçtır. Bu durumda mezheb değiştirmesi daha önce öğrendikleriyle amel etmesinden onu meşgul eder. Halbuki o daha mühimdir. Bazı kere de ikinci mezhebi öğrenmeden ömrü biter. [İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtar, 4, 80; Hediyyetü’l-Alâiye, s. 105]
Tatarhaniye’de zikredilmiştir ki; ”Cürcânî (rh.) zamanında Hanefî mezhebinden olan bir kimse, muhaddislerden birinin kızını isteyip, o da ‘ancak kendi mezhebini bırakıp, Şâfiî mezhebine geçersen kızımı sana veririm” demiş. O da bunu kabul etmesi üzerine kızını ona vermiş. Bu mesele Ebu Bekir Cürcânî’den (rh.) sorulduğunda başını eğip, “Nikâh câizdir. Fakat o kimsenin ölürken imansız gitmesinden korkarım. Çünkü o kimse kendine göre hak olan mezhebini hafife alıp bir kadın için onu terk etmiştir” diye cevap vermiştir. [İbn Âbidîn, a.g.e., 4, 80]
2. Âmmî (avamdan-halktan biri, mezhebinin fıkhını bilmeyen kişi)’nin mezheb değiştirmesi…
Âmmî olan kişi, dünya menfaati için mezhebini değiştirirse mekruhtur. Eğer âmmînin mezheb değiştirmesi dini bir gaye için olursa, meselâ mensubu olduğu mezhebten yeterli bilgiyi öğrenmemiş… Buna karşılık diğer mezhebi kolay bulup kısa zamanda yeterli bilgiyi öğreneceğini umuyorsa… Veya mensubu bulunduğu mezhebi kendisine öğretecek bir âlim bulamazsa (yaşadığı memleketteki ulema diğer mezhebe mensup ise), o zaman bu kişiye mezhebini değiştirmek kat’i/kesin olarak vacip olur, önceki mezhebinde devam etmesi haramdır.
Çünkü bütün mezheblerden cahil kalmaktansa, hak mezheblerden hangisi olursa olsun bir mezhebe bağlanıp onun fıkhını öğrenmek daha hayırlıdır. Çünkü fıkıh ilminden farzı ayn olan miktarı bilmemek büyük kusurdur. Ve sahih olan ibadetleri de azalır.
Dini ve dünyevi bir maksada dayanmıyorsa âmmînin mezheb değiştirmesinde beis yoktur. (Hediyyetü’l-Alâiye S.305) Lakin intikal etmek/geçmek istediği mezhebi öğrenebilme imkânına sahip olmalıdır.
Tam aksine o beldede/yörede önceki mezhebini öğrenmesi daha kolay ise, o zaman mezhebini değiştirmesi câiz olmaz. Nitekim Dürrü’l-Muhtar’da Kınye isimli kitabın ‘kerâhiyet’ bahsinden nakil ile, “Âmmî için bir mezhebten diğer bir mezhebe geçmek yoktur. İster Hanefî, ister Şâfiî olsun” denilmiştir. [İbn Âbidîn, a.g.e., 5, 481]
***
Hanefî’den Şâfiî’ye geçmek
Dürrü’l-Muhtâr’ın ‘Ta’zir’ bahsinde de, “Hanefî mezhebinden Şâfiî’ye geçen ta’zir olunur” (ta’zir cezasına çarptırılır) denilmekte… Ve yine aynı kitabın ‘Şehadet’ bahsinde ise, “Ebu Hanife’nin (rh.) mezhebinden Şâfiî mezhebine intikal edenin/geçenin şehadeti (tanıklığı) kabul olunmaz”[Alâuddîn Haskefî, Dürrü’l-Muhtar, 4, 80] denilmektedir.
Reddü’l-Muhtâr’da da, hafife alma yoluyla olursa bu mezhep değişikliği, o kişinin şahitliği kabul olunmaz denilmekte... Ve sadece Hanefî’den Şâfiî’ye intikal etmeye mahsus olmayıp, (meşru’ bir zaruret) bir maksat olmadan mezhebini değiştiren herkese şâmildir denilmektedir.[Alâuddîn Haskefî, a.g.e., 5, 481]
Daha geniş bilgi için bkz. http://sorular.mollacami.com/soru-ve-cevaplar-104.html
http://sorular.mollacami.com/soru-ve-cevaplar-103.html
mekruh, Hanefî, Şâfiî, evlenmek, Fakîh, süt emen, mezheb değiştirmek, Âmmî, ta’zir cezası,